Szczyt APEC 2025 w Gyeongju stał się jednym z najważniejszych wydarzeń dyplomatycznych w najnowszej historii Korei Południowej, wykraczając swoim znaczeniem daleko poza standardowe ramy współpracy gospodarczej państw regionu Azji i Pacyfiku. W momencie narastającej rywalizacji między Stanami Zjednoczonymi a Chinami, trwającej wojny Rosji na Ukrainie oraz rosnącej niestabilności gospodarki światowej, organizacja szczytu w Korei stanowiła dla administracji prezydenta Lee Jae-myunga zarówno szansę, jak i test polityczny.
Należy uznać, że było to kluczowe wydarzenie, które miało potwierdzić zdolność Seulu do prowadzenia pragmatycznej dyplomacji zorientowanej na interes narodowy oraz realizowania ambicji państwa średniej potęgi, poszukującej aktywnej roli w kształtowaniu porządku regionalnego. Organizacja szczytu APEC pozwoliła Korei Południowej nie tylko na formułowanie agendy wielostronnej – koncentrującej się m.in. na sztucznej inteligencji, innowacjach cyfrowych i odporności łańcuchów dostaw, lecz przede wszystkim stworzyła przestrzeń do przeprowadzenia szeregu kluczowych spotkań bilateralnych, w tym z przywódcami USA, Chin i Japonii.
W tym kontekście szczyt APEC 2025 może być analizowany jako wielopoziomowy test dla Korei Południowej: test zdolności balansowania między mocarstwami, test skuteczności w zabezpieczaniu interesów gospodarczych i technologicznych oraz test przywództwa w ramach instytucji wielostronnych i budowania pozycji na arenie międzynarodowej. Szczyt APEC w Gyeongju oraz towarzyszące mu rozmowy bilateralne ujawniły zarówno rosnące ambicje Korei Południowej jako „middle power”, jak i strukturalne ograniczenia wynikające z jej położenia między USA a Chinami. Czy Korei Południowej udało się osiągnąć pełen sukces dyplomatyczny?
Korea Południowa jako średnia potęga
Korea Południowa traktuje koncepcję middle power jako świadomie konstruowaną tożsamość i zestaw praktyk mających maksymalizować jej wpływ w systemie międzynarodowym. W południowokoreańskim dyskursie politycznym bycie „średnią potęgą” oznacza odgrywanie roli aktywnego pośrednika (bridge-builder) i „globalnego państwa kluczowego” (global pivotal state), które potrafi łączyć interesy różnych aktorów i inicjować współpracę tam, gdzie rywalizacja mocarstw blokuje postępy. Definicja ta opiera się na czterech filarach: potędze gospodarczej (10. gospodarka świata, globalne marki technologiczne), rosnącej miękkiej sile wynikającej z globalnego fenomenu Hallyu, funkcjonowaniu jako przykład udanej transformacji demokratycznej oraz silnym systemie sojuszy bezpieczeństwa, umożliwiającym prowadzenie ambitnej polityki zagranicznej. Jako middle power Korea aktywnie promuje multilateralizm, chcąc pełnić funkcję neutralnego mediatora między USA a Chinami, a także między państwami rozwiniętymi i rozwijającymi się. Jednocześnie buduje przywództwo w obszarach, w których posiada unikalną przewagę, takich jak technologie cyfrowe, zarządzanie AI, bezpieczeństwo zdrowotne (bardzo widoczne w czasie pandemii COVID-19) czy zielona transformacja, oferując mniejszym gospodarkom „trzecią ścieżkę” alternatywną wobec dominujących modeli. Korea wykorzystuje także swój wpływ kulturowy jako narzędzie dyplomacji publicznej, wzmacniające jej wiarygodność i atrakcyjność. Jednak jej rola middle power działa w warunkach istotnych ograniczeń: presji rywalizacji USA–Chiny, napięć geopolitycznych w regionie oraz konieczności nieustannego balansowania między bezpieczeństwem a suwerennością strategiczną. Mimo to Korea Południowa postrzega swoją rolę nie jako statyczny status, lecz jako aktywny proces — stałe dążenie do bycia inicjatorem współpracy, kreatorem norm i pomostem między blokami politycznymi oraz gospodarczymi.
Z tych powodów przewodniczenie APEC, a także organizacja szczytu G20 w 2028 roku stanowią element legitymizacji statusu Korei Południowej. Szczyt był także szansą dla Korei na potwierdzenie jej powrotu do społeczności międzynarodowej po niedawnym kryzysie politycznym związanym z wprowadzeniem stanu wojennego przez byłego prezydenta Yoon Suk-yeola.
Korea Południowa jako lider innowacji
Korea Południowa wykorzystała szczyt APEC 2025 w jako kluczowe narzędzie do ugruntowania swojej pozycji jako lidera innowacji i inicjatora międzynarodowych zasad związanych z technologiami w regionie Azji i Pacyfiku. Jako gospodarz spotkania Seul aktywnie kształtował agendę multilateralną, strategicznie koncentrując ją na obszarach, w których krajowe atuty – zaawansowane technologie cyfrowe, silny ekosystem badawczo-rozwojowy oraz przewaga w półprzewodnikach – pokrywają się z rosnącymi potrzebami regionalnymi. Pod hasłem „Building a Sustainable Tomorrow” Korea przesunęła priorytety APEC z tradycyjnej liberalizacji handlu na współczesne wyzwania: transformację cyfrową, AI, czystą energię i odporność gospodarczą. Dzięki temu w centrum rozmów znalazł się priorytet „Innovate”, który pozwolił Seulowi zaprezentować własne modele regulacji AI i technologii jako potencjalne wzorce dla innych gospodarek APEC. Największym osiągnięciem było doprowadzenie do przyjęcia APEC AI Initiative (2026–2030) – pierwszego formalnego porozumienia technologicznego zaakceptowanego jednocześnie przez USA i Chiny, co podkreśla rolę Korei jako skutecznego mediatora i architekta norm cyfrowych. Równolegle Seul ogłosił utworzenie Azjatycko-Pacyficznego Centrum AI, finansowanego i zarządzanego w pełni przez Koreę, które ma pełnić funkcję regionalnego hubu budowania kompetencji, koordynacji badań i wymiany technologicznej. Jednocześnie Seul wykorzystał przewodnictwo w APEC do wzmocnienia dialogów o odporności łańcuchów dostaw i dywersyfikacji partnerstw gospodarczych, odpowiadając na rosnące ryzyko fragmentacji gospodarki światowej. W ten sposób Korea przekształciła swoje krajowe ambicje technologiczne w regionalne standardy, wzmacniając swój status jako innowacyjnego lidera i kluczowego koordynatora cyfrowej przyszłości Azji i Pacyfiku, jednocześnie realizując „pragmatyczną politykę zagraniczną opartą o interes narodowy” prezydenta Lee Jae-myunga.
Dyplomacja bilateralna
Administracja prezydenta Lee Jae-myunga wykorzystała obecność trzech kluczowych partnerów – Stanów Zjednoczonych, Chin i Japonii – aby realizować założenia wspomnianej polityki pragmatycznej. Najważniejszym wydarzeniem było spotkanie Lee z prezydentem USA Donaldem Trumpem, w trakcie którego oba państwa sfinalizowały przełomową, choć kontrowersyjną, umowę handlowo-inwestycyjną. Korea Południowa zobowiązała się do rekordowej inwestycji 350 mld USD na terenie USA, co miało przynieść obniżenie amerykańskich ceł na pojazdy z 25% do 15%. Choć porozumienie wzmocniło współzależność gospodarczą i pokazało determinację Seulu, aby stabilizować relacje z protekcjonistyczną administracją Trumpa, wywołało jednocześnie silne obawy w kraju dotyczące nadmiernego obciążenia rezerw walutowych oraz asymetrii korzyści. Równolegle Lee osiągnął strategiczny sukces w sferze bezpieczeństwa: Trump „zasadniczo zatwierdził” południowokoreański projekt pozyskania okrętów podwodnych o napędzie atomowym oraz współpracę w zakresie paliwa jądrowego. Choć decyzja ta została odebrana jako zwycięstwo, spotkała się także z pewną krytyką w kraju. W szczególności wypowiedź prezydenta Lee Jae-myunga o konieczności zmiany napędu łodzi podwodnych by skutecznie „śledzić okręty podwodne z Korei Północnej lub Chin” wywołała obawy o reakcję Pekinu. Sama umowa pozostaje także obciążona wyzwaniami prawnymi i logistycznymi, w tym sporem o miejsce budowy jednostek.
Z kolei 97-minutowe spotkanie z Xi Jinpingiem – pierwsza wizyta chińskiego przywódcy w Korei od 11 lat – ujawniło wysiłki Seulu na rzecz odnowienia relacji z Pekinem i potwierdzenia roli Korei jako „mostu dialogu”. Obie strony odnowiły Strategic Cooperative Partnership i podpisały siedem memorandum obejmujących współpracę gospodarczą, technologiczną i wymianę społeczną. Korea podniosła kwestie wrażliwe, w tym denuklearyzację Korei Północnej, ograniczenia Hallyu (globalne rozprzestrzenianie się koreańskiej popkultury), kontrole eksportu oraz chińskie działania w Morzu Żółtym, lecz strona chińska, zgodnie ze swoją dotychczasową praktyką, unikała konkretnych zobowiązań. Xi Jinping skupił się przede wszystkim na narracji o stabilności gospodarczej i multilateralizmie,
Najkrótsze, lecz strategicznie istotne, było spotkanie z nową premier Japonii Sanae Takaichi. Zarówno Lee, jak i Takaichi potwierdzili potrzebę kontynuacji „przyszłościowej współpracy”, wzmacniając jednocześnie trójstronną koordynację ROK–USA–Japonia w obliczu rosnących wyzwań regionalnych.
Bilateralne rozmowy towarzyszące APEC ujawniły podwójną naturę pozycji Korei Południowej: z jednej strony potrafi ona skutecznie wykorzystywać swoją rolę średniej potęgi do budowania nowych inicjatyw, negocjowania strategicznych partnerstw i kształtowania regionalnego porządku w tych obszarach, w których ma przewagę (jak nowe technologię); z drugiej – musi funkcjonować w cieniu presji mocarstw, co ogranicza jej autonomię i wymaga nieustannego balansowania. Szczyt w Gyeongju był więc nie tylko dyplomatycznym sukcesem, ale także przypomnieniem o strukturalnych wyzwaniach, które definiują współczesną politykę zagraniczną Korei Południowej.
Dyplomacja symboli
Istotnym elementem południowokoreańskiej dyplomacji podczas szczytu APEC 2025 była świadomie stosowana „dyplomacja symboli”, widoczna w starannie dobranych prezentach przekazywanych liderom USA, Chin i Japonii. Prezydent Lee Jae-myung traktował upominki jako narzędzia komunikacji politycznej — „psychologiczne klucze”, mające łagodzić atmosferę negocjacji i sygnalizować intencje Korei w sposób niewerbalny. Replika złotej korony z Królestwa Silla ofiarowana Donaldowi Trumpowi była symbolem królewskiego prestiżu i historycznego dziedzictwa, a zarazem gestem zaprojektowanym tak, by trafić w jego preferencje dotyczące władzy i wielkości. Z kolei deska do gry w Go wręczona Xi Jinpingowi miała przypominać o potrzebie strategicznej równowagi i cierpliwości we wzajemnych relacjach, a lakierowana taca z masy perłowej podkreślała długotrwałe więzi kulturowe. W wymianie prezentów pojawiły się również znaczące kontrasty: kij bejsbolowy podpisany przez mało znanego gracza MLB, który Trump przekazał Lee Jae-myungowi, został w Korei odczytany jako sygnał asymetrii prestiżu w relacji dwustronnej, podczas gdy Xi Jinping, wręczając koreańskiemu przywódcy dwa smartfony Xiaomi, wysłał komunikat o technologicznej pewności siebie Chin. W przypadku premier Japonii Sanae Takaichi Lee wybrał bardziej „miękkie” prezenty – koreańskie przekąski i kosmetyki – sugerując chęć budowania bliższej, codziennej i odformalizowanej relacji. Ta symboliczna dyplomacja ujawniła, jak Korea Południowa stara się niuansować przekaz polityczny wobec każdego z partnerów, wzmacniając swoją rolę jako pośrednika, negocjatora i państwa średniej potęgi operującego zarówno twardą, jak i miękką siłą.
Dla Korei Południowej sam fakt równoczesnego goszczenia Donalda Trumpa i Xi Jinpinga, dwóch przywódców stojących na czele rywalizujących mocarstw, stał się jednym z najważniejszych symbolicznych elementów całego szczytu APEC 2025. To pierwsze od lat spotkanie liderów USA i Chin na terytorium państwa trzeciego, do którego doszło w Busan, było odbierane przez południowokoreańskich analityków jako materializacja ambicji Seulu do pełnienia roli „globalnego państwa kluczowego” oraz średniej potęgi zdolnej do tworzenia neutralnej przestrzeni dialogu. Korea Południowa, jako gospodarz i polityczny „broker”, zyskała w ten sposób nie tylko prestiż, lecz także symboliczny kapitał dyplomatyczny: pokazała, że potrafi zarządzać napięciami między mocarstwami i ułatwiać kanały komunikacji, które w innym kontekście mogłyby pozostać zamknięte. W połączeniu z dyplomacją prezentów i miękkimi gestami kierowanymi do obu stron, obecność Trumpa i Xi w jednym czasie i miejscu podkreśliła zdolność Seulu do balansowania i mediowania.
Krytyka i ograniczenia
Choć szczyt APEC 2025 w Gyeongju oraz intensywna dyplomacja bilateralna Prezydenta Lee Jae-myunga zostały uznane za dowód rosnących kompetencji Korei Południowej jako średniej potęgi, wydarzenia te jednocześnie obnażyły poważne ograniczenia polityczne, ekonomiczne i geostrategiczne, które kształtują przestrzeń manewru Seulu. Krytyka koncentrowała się na kosztach gospodarczych współpracy ze Stanami Zjednoczonymi, asymetrii w relacjach z Chinami, ryzyku nadmiernego balansowania oraz przesłonięciu szczytu APEC przez politykę wielkich mocarstw. Najostrzejszą krytykę w Korei wywołały ustalenia z Prezydentem Donaldem Trumpem, które – choć przełomowe – zostały uznane za ekonomicznie obciążające i politycznie ryzykowne.
Mimo deklaracji o odnowieniu współpracy, spotkanie Lee–Xi pokazało, że Koreę i Chiny dzielą głębokie, strukturalne różnice wynikające z rywalizacji USA–Chiny. Rozmowy nie przyniosły postępu w kwestiach kluczowych dla Seulu, a Pekin nie ukrywa, że swoje relacje z KRLD traktuje jako kartę przetargową wobec Korei Południowej.
Przed szczytem w kraju odbyły się także manifestacje antyamerykańskie i antychińskie. Demonstranci zarzucali Trumpowi wymuszanie ustępstw i traktowanie Korei jak „partnera płatnika”, a nie pełnoprawnego sojusznika. Demonstracje antychińskie skupiły się zaś na krytyce rosnącego wpływu Chin
Sam szczyt APEC – mimo sukcesów organizacyjnych – ujawnił słabości multilateralizmu w erze narastającej rywalizacji mocarstw. Największym problemem dla Korei było to, że uwaga mediów skupiła się niemal wyłącznie na spotkaniach USA–Chiny, marginalizując koreańskie priorytety „Connect, Innovate, Prosper” przedstawione w trakcie szczytu. Sama deklaracja podpisana podczas szczytu została wyraźnie ograniczona w takich obszarach jak agenda klimatyczna, co odzwierciedlało amerykańską presję.
Podsumowanie
Szczyt APEC 2025 w Gyeongju stanowił wielopoziomowy egzamin dla południowokoreańskiej dyplomacji: z jednej strony umożliwił Seulowi wykreowanie nowoczesnej agendy (AI, innowacje cyfrowe, odporność łańcuchów dostaw), promocję własnych modeli regulacyjnych i inicjowanie regionalnych instytucji; z drugiej ujawnił trwałe ograniczenia wynikające z rywalizacji USA–Chiny, asymetrii ekonomicznej i wewnętrznej krytyki. Bilateralne spotkania z Trumpem, Xi i premier Takaichi przyniosły zarówno ważne porozumienia strategiczne i inwestycyjne, jak i kontrowersje dotyczące kosztów i suwerenności. W efekcie APEC 2025 umocnił wizerunek Korei jako aktywnego „bridge-buildera” i innowacyjnego lidera, lecz sukces należy ocenić jako częściowy, realne zyski prestiżowe i normatywne idą w parze z trwałymi ograniczeniami geopolitycznymi.
