04.08.2025
Na początku czerwca 2025 roku szef Wydziału Łączności Międzynarodowej KPCh Liu Jianchao odwiedził Cypr w ramach trzydniowej podróży dyplomatycznej. Wizyta, obejmująca spotkania z przedstawicielami głównych partii politycznych i władz państwowych, ukazuje dążenia Chin do wzmocnienia relacji z lokalnymi elitami, umocnienia swoich narracji w Europie oraz rozwoju bilateralnych partnerstw poza formatem Unii Europejskiej. Jednocześnie strona cypryjska dąży do utrzymania aktywnego dialogu z Pekinem, zarówno ze względów ekonomicznych, jak i w celu utrzymania międzynarodowego poparcia dla zjednoczenia wyspy okupowanej od 1974 roku. Wizyta jest najprawdopodobniej związana z nadchodzącą cypryjską prezydencją w Radzie UE w pierwszej połowie 2026 roku.
Relacje dyplomatyczne Cypru i Chin, nawiązane w 1971 roku, ambasada cypryjska w Pekinie określa jako „doskonałe” i oparte na „wzajemnym szacunku i zaufaniu politycznym”. Dotychczas były one ukierunkowane przede wszystkim na współpracę gospodarczą, zwłaszcza po dołączeniu przez wyspę do UE w 2004 roku. Unijne członkostwo umożliwiło Cyprowi przyciągnięcie większej liczby inwestorów, a dla Chin otworzyło dostęp do korzystnych warunków inwestowania na rynku wewnętrznym UE.
W latach 2007–2019, zanim program został zawieszony z powodu licznych kontrowersji i presji ze strony Brukseli, Cypr był popularnym kierunkiem dla chińskich inwestorów zainteresowanych uzyskaniem „złotych wiz”, czyli możliwości nabycia obywatelstwa w zamian za inwestycje o wartości minimum dwóch milionów euro. Program ten nie tylko wzmacniał przepływ kapitału z Chin, ale też pogłębiał sieć kontaktów biznesowych i rodzinnych pomiędzy elitami chińskimi i cypryjskimi. Obecnie istnieje nowa odsłona tej inicjatywy, lecz jest ona bardziej restrykcyjna.
Po 2019 roku Nikozja opóźniała wdrażanie unijnych rekomendacji dotyczących mechanizmów kontroli bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które zostały przygotowane z myślą przede wszystkim o Chinach. Dopiero w 2025 roku Cypr jako ostatni kraj członkowski zaproponował odpowiednie zmiany legislacyjne, które jednak nie zostały jeszcze wdrożone w życie. Taka zwłoka otworzyła dodatkowe pole manewru dla chińskich przedsiębiorstw, szczególnie w sektorach strategicznych takich jak budownictwo, energetyka i telekomunikacja, gdzie chińskie firmy zyskały swoje przyczółki w regionie.
Chiny coraz wyraźniej postrzegają Cypr także jako potencjalny węzeł logistyczny „Morskiego Jedwabnego Szlaku” — morskiego komponentu Inicjatywy Pasa i Szlaku. Położenie wyspy na trasie łączącej Ocean Indyjski z Morzem Śródziemnym przez Kanał Sueski jest atrakcyjne zwłaszcza w kontekście transportu energii i towarów. Z tej perspektywy dobre relacje z Cyprem pozwoliłyby Chinom na zwiększenie obecności handlowej, logistycznej i symbolicznej w regionie tradycyjnie kontrolowanym przez infrastrukturę zachodnią — zarówno cywilną, jak i wojskową.
Praca na miejscu
W trakcie czerwcowej wizyty Liu spotkał się m.in. z prezydentem Cypru Nikosem Christodoulidesem, przewodniczącą parlamentu Annitą Demetriou, przewodniczącym centrowej Partii Demokratycznej Stefanos Papadopoulosem, sekretarzem generalnym komunistycznej Postępowej Partii Ludzi Pracy (AKEL) Stefanosem Stefanou oraz liderem partii centroprawicowego Zgromadzenia Demokratycznego Annalisą Dimitriou. W trakcie swojej wizyty Liu wygłosił także przemówienie dla około stu osób – w tym przedstawicieli rządu, parlamentu, środowisk akademickich i biznesowych – w Galerii Leventis w Nikozji oraz spotkał się z regionalnymi strukturami AKEL w Pafos.
Wizyta Liu ilustruje funkcjonowanie dyplomacji partyjnej jako narzędzia strategicznego zakorzeniania się w elitach politycznych, odgrywającego zasadniczą rolę w podtrzymywaniu osobistych relacji z ugrupowaniami o różnych profilach ideologicznych. Ta taktyka zapewnia Pekinowi ciągłość kontaktu z danym państwem niezależnie od zmian rządów. Propozycja Liu, która padła w trakcie jednego ze spotkań, dotycząca ustanowienia formalnego dialogu politycznego między KPCh i cypryjskimi partiami zdradza ambicję dalszego pogłębiania tego kierunku dyplomatycznego i instytucjonalizacji istniejących więzi partyjnych.
Najbardziej interesującym elementem retoryki Liu było przywołanie relacji chińsko-serbskich jako przykładu partnerstwa z krajem europejskim możliwego bez względu na różniące się systemy polityczne. W podobnym kontekście Liu krytykował również „dezorientujące” podejście UE i przywoływał słowa Xi Jinpinga o braku „fundamentalnego konfliktu interesów” czy „sprzeczności geopolitycznej” pomiędzy Chinami a Europą. Z chińskiej perspektywy dotychczas sympatyzujący z Pekinem Cypr mógłby zatem pogłębiać te relacje bilateralne bez „pośrednictwa” Brukseli, a także wpływać na kierunek wewnętrznej polityki europejskiej wobec Pekinu, zwłaszcza w obliczu nadchodzącej prezydencji wyspy w Radzie UE.
„Jedne Chiny, jeden Cypr”
Kolejnym powtarzającym się lejtmotywem spotkań była kwestia poparcia dla prawa międzynarodowego i organizacji wielostronnych. Chiny już od wielu miesięcy na podobnych spotkaniach deklarowały poparcie dla ONZ i pokojowego rozwiązywania sporów. Jednak również i dla Cypru to fundament strategii dyplomatycznej – od dekad to właśnie prawo międzynarodowe i struktury ONZ legitymizują stanowisko Nikozji wobec okupacji północnej części wyspy przez Turcję i podtrzymują międzynarodową izolację Tureckiej Republiki Cypru Północnego. Z perspektywy Nikozji poparcie Pekinu, a także retoryka chińskiej ambasady na Cyprze obiecująca (raczej bez pokrycia) działania w ramach chińskiej Globalnej Inicjatywy na rzecz Bezpieczeństwa, są cennym wsparciem. Symboliczny wymiar wzmacnia również wspieranie przez Pekin misji pokojowej UNFICYP patrolującej strefę buforową oddzielającą strefę turecką i cypryjską; w latach 2011–2014 stanowisko dowódcy sił UNFICYP pełnił chiński generał Liu Chao – co Pekin do dziś przywołuje jako przykład zaangażowania na rzecz pokoju i stabilności w regionie.
Jednak pomimo retorycznego nacisku na solidarność i wzajemne zrozumienie, realna rola Chin w procesie pokojowym na Cyprze pozostaje marginalna. Pekin nie dąży aktywnie do rozpoczęcia procesów mediacyjnych, a deklaratywne poparcie dla „pokojowego rozwiązania problemu cypryjskiego” jest raczej gestem symbolicznym, który wzmacnia wizerunek Chin jako odpowiedzialnego aktora globalnego niż stanowi realny wkład w deeskalację konfliktu. Przykładowo, slogan „jedne Chiny, jeden Cypr” powtarzane przez chińską ambasadę na Cyprze, nie istnieje w dyskursie władz centralnych, które pozostają przy retoryce wspierania zasad ONZ. Sugeruje to, że ta narracja jest raczej inicjatywą na poziomie ambasadorskim, narzędziem dostosowanym do lokalnych odbiorców. Ten brak zdecydowania ma swoje korzenie w dobrych relacjach chińsko-tureckich – poparcie dla Nikozji było silniejsze, gdy istniały napięcia z Ankarą w sprawie chociażby łamania praw człowieka w Sinciangu. Obecnie jednak, ze względu coraz bliższe kontakty z Turcją – jak np. plany budowy lokalnej fabryki BYD o wartości 1 miliarda euro – kwestia Tureckiej Republiki Cypru Północnego najprawdopodobniej nie będzie przez Chińczyków szerzej poruszana.
Mimo to Cypr, choć nie aktywnie pro-chiński, przyjmuje postawę neutralną, choć raczej sprzyjającą Chinom w kwestiach takich jak prawa człowieka w Hongkongu czy Sinciangu, Tajwan, budowa sieci 5G przez Huawei czy cła na chińskie samochody elektryczne. Spośród ugrupowań politycznych to lewicowa AKEL najchętniej wspiera Pekin – np. wizytę amerykańskiej spikerki Izby Reprezentantów Nancy Pelosi na Tajwanie w 2022 roku określiła jako „naruszenie suwerenności Chin”. Ta sytuacja może jednak się w przyszłości zmienić – pewne napięcia w stosunkach bilateralnych pojawiły się już przy fiasku chińskiego projektu infrastrukturalnego terminalu LNG w Vasilikos. Co więcej, wcześniej przejawiający sympatię także do Rosji Cypr po wojnie ukraińskiej coraz bardziej zwraca się ku Zachodowi, co potwierdzają chociażby zabiegi o amerykańskie memorandum uprawniające wyspę do otrzymywania amerykańskiego sprzętu obronnego, sprzedaży sprzętu wojskowego i szkoleń. Rosnące zainteresowanie Waszyngtonu Cyprem jako centrum logistycznym dla operacji na Bliskim Wschodzie tylko pogłębiło tę zmianę.
Podsumowanie
Wizyta Liu Jianchao wpisuje się w szerszą strategię chińskiej dyplomacji partyjnej ukierunkowanej na państwa UE, które mogą odegrać rolę kanałów wpływu wobec Brukseli. W przypadku Cypru kluczowe znaczenie ma zbliżające się przewodnictwo w Radzie UE w drugiej połowie 2026 roku – Pekin liczy, że kraj o zazwyczaj przychylnym nastawieniu wobec Chin będzie w stanie wzmocnić ich głos w europejskich debatach politycznych, zwłaszcza w kontekście napięć na linii Chiny-UE.
Choć chińska retoryka odwołuje się do wspólnych wartości, takich jak prawo międzynarodowe i poszanowanie integralności terytorialnej, jej realny wpływ na proces pokojowy na wyspie pozostaje ograniczony i w dużej mierze symboliczny. Również Cypr, mimo długoletnich, „doskonałych” relacji, wykazuje coraz większą ostrożność wobec chińskich intencji. Z jednej strony kontakty z Chinami mają wymiar pragmatyczny – służą dywersyfikacji partnerstw i wzmacnianiu pozycji Nikozji na arenie międzynarodowej, zwłaszcza w kontekście trwającej okupacji północnej części wyspy. Z drugiej strony, zacieśniające się więzy z USA oraz zwrot Cypru ku Zachodowi znacząco ograniczają strategiczne możliwości Pekinu. Chiny napotykają coraz wyraźniejsze ograniczenia – zarówno polityczne, jak i wizerunkowe.
