Jan Zieliński, Wieczór z Magdaleną Zawadzką i Gustawem Holoubkiem

data publikacji: 17 czerwca 2025
tekst: Kacper Łażewski

Plakat autorstwa Jana Zielińskiego Wieczór z Magdaleną Zawadzką i Gustawem Holoubkiem w Poleskim Ośrodku Kultury w Łodzi wpisuje się w stylistykę tego wybitnego plakacisty, który unikał portretowego ukazywania rysów twarzy oraz prezentowania treści plakatu w sposób oczywisty i jednoznaczny. Spotkanie to odbyło się 17 stycznia 2000 roku i było promocją książek: "Wspomnienia z niepamięci" Holoubka i "Kij w mrowisko" Zawadzkiej.

Na ciemnoniebieskim tle widnieją dwa drewniane stojaki, w kształcie głów, na których próżno szukać kształtów oczu, nosów czy ust. Znajdują się na nich dwie peruki – damska i męska, które jak dowiadujemy się z napisu poniżej, mają obrazować Magdalenę Zawadzką i Gustawa Holoubka. To słynne małżeństwo poznało się w 1962 r. na planie Spotkania w „Bajce” w reżyserii Jana Rybkowskiego, gdzie młoda – niespełna osiemnastoletnia Zawadzka zagrała córkę prezesa Miejskiej Rady Narodowej[1], a starszy od niej o ponad 20 lat Holoubek doktora Pawła. W późniejszym czasie, po ślubie, zawartym w 1973 r. drogi ich karier zawodowych także krzyżowały się w teatrze powszechnie kojarzonym z perukami, które zakładają aktorzy wcielający się role sceniczne. Do tego właśnie nawiązuje przedstawiony plakat.

Jak wspominała po latach Zawadzka, po raz pierwszy na teatralnej scenie spotkali się w 1969 r. w sztuce Pedra Calderóna de la Barca Życie jest snem w reżyserii Ludwika René, podczas której zaczęło rodzić się między nimi uczucie[2]. Młoda aktorka otrzymała wówczas główną rolę kobiecą Rosaury, natomiast Holoubek grał Sigismunda, młodego królewskiego syna, walczącego z przeznaczeniem. Akcja dramatu, która rozgrywa się w XVII-wiecznej Rzeczypospolitej wymagała od aktorów scen kostiumowych, co nasuwać może skojarzenia z bujnymi, teatralnymi perukami. Być może właśnie do tej sztuki, gdzie narodziło się uczucie między przyszłym aktorskim małżeństwem chciał nawiązać Zieliński, tworząc powyższy plakat.

Nie było to jednak jedyne przedstawienie, w którym wspólnie zagrała para. Na scenie spotkali się m.in. podczas spektaklu Teatru Telewizji Brat marnotrawny Oskara Wilde’a w reżyserii Jerzego Gruzy, gdzie młoda Zawadzka rzucała się na szyję Holoubka, grającego jej wujka[3]. Przed ślubem wcielili się jeszcze w tytułowe role Cezara i Kleopatry w dramacie George’a Bernarda Shawa (reż. Jerzy Gruza)[4]. Oprócz tego wystąpili wspólnie w sztuce Luigiego Pirandella Żeby wszystko było jak należy w reżyserii Ludwika René[5], czy w Przyjdzie na pewno Eugene’a O’Neilla (reż. Jerzy Antczak), które wystawiano w Teatrze Dramatycznym w Warszawie[6]. Małżeństwo wspólnie wystąpiło także w Królu Learze i Kupcu weneckim Szekspira, J.B. i inni Maksyma Gorkiego, czy w Skizie Gabrieli Zapolskiej, który zyskał popularność również poza krajem – w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie oraz Australii[7].

Ponadto Zawadzka z Holoubkiem spotykali się na deskach teatru w innych rolach, kiedy on był reżyserem spektakli, w których grała aktorka. Po raz pierwszy taka sytuacja miała miejsce w 1973 r., gdy Holoubek reżyserował Beatrix Cenci według Juliusza Słowackiego dla Teatru Telewizji, gdzie główną rolę zagrała, nie kto inny, jak Magdalena Zawadzka[8]. Podobnie było z szekspirowskim Hamletem dla Teatru Telewizji, w którym artystka wcieliła się w rolę Ofelii oraz Na dnie Gorkiego, grając niewierną żonę Wasylisę[9].

Jednym z największych sukcesów teatralnych pary była Zemsta Aleksandra Fredry, reżyserowana przez Gustawa Holoubka, który oprócz tego wcielił się w rolę Rejenta Milczka. Premiera spektaklu odbyła się w Teatrze Dramatycznym w Warszawie w 1970 r., jednak Zawadzka początkowo nie brała w nim udziału. Uległo to zmianie pięć lat później, gdy Teatr został zaproszony z przedstawieniem do Stanów Zjednoczonych i Kanady, a Małgorzata Niemirska, grająca do tej pory Klarę z powodu zaawansowanej ciąży musiała zostać zastąpiona. Trafiło na Magdalenę Zawadzką[10]. Na początku lat 80. XX w. Zemstę w reżyserii Holoubka wystawiono nawet w genewskim Théâtre de Carouge w języku francuskim[11].

Warto dodać, że Zawadzka wielokrotnie występowała z kabaretami Dudek i Pod Egidą, jeżdżąc po Polsce i świecie, odwiedzając m.in. Australię[12]. Uzasadniałoby to doczepienie do rokokowej, damskiej peruki trzech kolorowych piór i kwiatowych girland, których jednak na próżno szukać, patrząc na portrety bogatych i modnie ubranych dam z końca XVIII w. Zarówno przez kolor dodatków, jak i ich kompozycję oraz samą formę ułożenia sztucznych włosów, skojarzenia jakie nam się nasuwają, odwołują się raczej do komedii czy kabaretu, a nie poważnych tragedii.

Powyższy przegląd ukazuje w wyraźny sposób związek małżeństwa z teatrem, który często kojarzyć się może z perukami jakie zakładają aktorzy, zmieniając się w bohaterów sztuki. Po skończonym spektaklu zostawiają oni swoje postaci w teatralnych garderobach, co mogą symbolizować odłożone na stojaki ich atrybuty. Trudno jednoznacznie orzec, czy Zieliński w swoim plakacie odwołał się do konkretnego spektaklu, w jakim zagrała para. Pewnym jest, że nawiązuje w nim do dorobku Zawadzkiej i Holoubka oraz dużej części ich życia, jakiej oddali swoje serce. Dobrze podkreśla to cytat z książki aktorki, mówiącej o ich małżeństwie, którą wydała już po śmierci męża:

Wyliczanie ról, tytułów przedstawień, nazw teatrów jest potwierdzeniem, jak nasze życie ściśle łączy się z pracą [tj. teatrem – przyp. K. Ł.] i jak wiele w nim się dzieje[13].