Artystyczna wizja przeszłości
Osoby studiujące twórcze pisanie zapoznawały się z dokumentami zgromadzonymi w archiwum Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, zbierały materiały i przygotowywały projekty artystyczne przez pół roku. Powstały innowacyjne realizacje, prezentujące wybrane wątki życia i działalności badawczej Stefanii Skwarczyńskiej.
Przygotowania do pracy nad materiałami poprzedziły warsztaty z zakresu nowych technologii, przeprowadzone przez mgr. inż. Marcina Wichrowskiego z Polsko-Japońskiej Akademii Technik Komputerowych.
Pamięć zamknięta w dźwięku i obrazie
Studenci i studentki przygotowali m.in. grafiki, które za pośrednictwem kodu QR odsyłają do 10 audiohistorii o Stefanii Skwarczyńskiej. Opracowanie tych opowieści było możliwe dzięki pracom w archiwum Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego i wywiadom z osobami, które pamiętają łódzką badaczkę.
Na każdym piętrze Wydziału Filologicznego umieściliśmy plakaty z rekwizytami reprezentującymi poszczególne opowieści. Każda z nich dotyczy bardzo prywatnych i wyjątkowych przeżyć lub wspomnień związanych z Panią Profesor. Wystarczy zeskanować kod QR na znalezionym plakacie, żeby móc odsłuchać opowieści studentów i fragmentu wywiadu
― zapowiada dr Agnieszka Przybyszewska, jedna z koordynatorek projektu.
Grafiki z przedmiotami odsyłającymi do poszczególnych historii można odnaleźć również na dużym plakacie promującym uroczystość. Obraz stanowi artystyczną wizję pokoju prof. Skwarczyńskiej. Zostały w nim uwzględnione symboliczne przedmioty odzwierciedlające codzienne zachowania oraz charakter polskiej teoretyczki.
Grafiki oraz plakat przygotowała studentka III roku twórczego pisania, Alicja Sadowska, na podstawie dostępnych zdjęć archiwalnych oraz filmu dokumentalnego nt. życia badaczki. Nad historiami pracowali wszyscy członkowie grupy projektowej: Charlie Gładys, Amelia Mesjasz, Julia Pawłowska, Anna Pietraszewska, Alicja Sadowska, Natalia Szczygielska, Przemysław Śliwa i Aleksandra Zielińska. Wśród opiekunek artystyczno-merytorycznych projektu znalazły się pracowniczki Katedry Teorii Literatury: dr Julia Dynkowska, dr Magdalena Piotrowska-Grot oraz dr Agnieszka Przybyszewska.
Interaktywna książka – historia w twoim telefonie
Drugą, równie istotną część projektu stanowi interaktywna książeczka wykorzystująca: animacje przedstawione dzięki technologii AR (rzeczywistość rozszerzona), które powstały na podstawie niektórych z zebranych przez osoby studenckie historii. Pracami nad książeczką zajęły się studentki twórczego pisania z II roku – Amelia Mesjasz i Aleksandra Zielińska.
Każda historia w książeczce jest opatrzona zdjęciami archiwalnymi. Na sąsiedniej stronie znajduje się ilustracja, która po zeskanowaniu odsyła do wyjątkowych animacji, stworzonych przez panią Amelię na bazie wywiadów przeprowadzonych wcześniej przez wszystkich uczestników projektu
― tłumaczy dr Przybyszewska.
Anna Pietraszewska, studentka III roku twórczego pisania opracowała również zestaw trzech pamiątkowych pocztówek, na których odwrocie znalazły się cytaty z najważniejszych dzieł prof. Skwarczyńskiej – zaadresowane do „Społeczności Wydziału Filologicznego UŁ”.
Dzięki zachowanym listom i notatkom Stefanii Skwarczyńskiej osoby studiujące spróbowały także m.in. zrekonstruować cyfrowo pismo naukowczyni w formie specjalnej czcionki.
To nie mogło być proste zadanie dla pani Natalii Szczygielskiej – naszej studentki i autorki tego pomysłu – ponieważ Profesor Skwarczyńska naprawdę bazgroliła! [śmiech] Myślę, że proces przetworzenia tego pisma był więc bardzo ciekawy i angażujący
― dodaje zaangażowana w prace nad projektem badaczka z Instytutu Kultury Współczesnej.
Życie i dorobek prof. Skwarczyńskiej oczami studentów
Studenci, studentki oraz pracowniczki Katedry Teorii Literatury UŁ spędzili wakacje oraz pierwsze tygodnie obecnego roku akademickiego na uważnym przeglądaniu archiwalnych dokumentów, fotografii i rękopisów Stefanii Skwarczyńskiej, zebranych w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego.
Profesor Skwarczyńska jest taką postacią, którą pamiętam jeszcze z dzieciństwa, bo moja mama o niej mi opowiadała. To postać niesamowita, niezwykle barwna nie tylko w kontekście tworzenia podwalin polskiej teorii literatury, lecz także po prostu jako osoba. Chcieliśmy zaprosić studentów do realizacji projektu artystycznego, który pozwoliłby ich oczami spojrzeć na jej historię
― tłumaczy dr Przybyszewska.
Do opracowania wystawy studentki i studenci wykorzystali m.in. zdjęcia, pocztówki i listy znajdujące się w Dziale Zbiorów Specjalnych BUŁ. Godziny spędzone na poznawaniu historii literaturoznawczyni pozwoliły grupie zaangażowanej w projekt dokładnie przeanalizować jej pismo oraz przyjrzeć się takim aspektom życia prywatnego badaczki, jak spotkania towarzyskie, żartobliwe wiersze pisane wspólnie z przyjaciółmi czy sporządzane na marginesie notatek do wykładu listy zakupów.
Szacunek i pamięć
Prof. Stefania Skwarczyńska była wybitną polską teoretyczką i historyczką literatury, a także cenioną teoretyczką dramatu. Jest autorką pionierskiej koncepcji „literatury stosowanej”, wyróżnionej obok autonomicznej „literatury pięknej”.
W 2025 roku przypada setna rocznica zdobycia przez nią tytułu doktora (podstawę rozprawy doktorskiej stanowiła praca zaliczeniowa, przygotowana przez Skwarczyńską na I roku studiów!). W latach 30. badaczka założyła Łódzkie Towarzystwo Polonistów, które zostało później przekształcone w Oddział Stowarzyszenia Polonistów RP. Była autorką pierwszej w Polsce habilitacji z teorii literatury (uzyskanej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie).
W 1945 roku została profesorem Uniwersytetu Łódzkiego oraz założyła Katedrę Teorii Literatury. Tytuł profesora zwyczajnego uzyskała w 1958 roku. W tym samym roku założyła „Zagadnienia Rodzajów Literackich” – czasopismo naukowe o międzynarodowej renomie. W 1981 roku Stefania Skwarczyńska została uhonorowana tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego.
Uroczyste odsłonięcie tablicy
Projekt Stefania. Portret zwielokrotniony towarzyszy obchodom 80-lecia Katedry Teorii Literatury UŁ. W ramach jubileuszu nastąpiło także oficjalne nadanie wydziałowej auli imienia Profesor Stefanii Skwarczyńskiej.
W miniony piątek zebrani w auli przedstawiciele społeczności akademickiej i osoby związane z prof. Skwarczyńską mieli okazję m.in. wysłuchać prelekcji nt. życia i dorobku naukowego wybitnej teoretyczki oraz wystąpienia o archiwum Profesor Skwarczyńskiej (dostępnym w Dziale Zbiorów Specjalnych BUŁ), a także obejrzeć prezentację projektów studenckich czy zapoznać się z książeczką interaktywną.
Redakcja: Katedra Teorii Literatury | Wydział Filologiczny UŁ
Plakat: Alicja Sadowska
