Urbanizacja w perspektywie globalnej

Prelegent podkreślił, że rozwój miast nigdy nie był równomierny – w różnych częściach świata następował w odmiennym tempie i z różnych powodów. Największy skok urbanizacyjny nastąpił wraz z rewolucją przemysłową, gdy pojawiła się potrzeba profesjonalnego planowania przestrzeni. Dziś główny ciężar wzrostu populacji miejskiej przesuwa się ku krajom Azji i Afryki, co sprawia, że wyzwania i rozwiązania związane z planowaniem muszą być postrzegane w wymiarze globalnym, a nie tylko europejskim czy amerykańskim.

Cztery funkcje planowania

W ujęciu gospodarczym planowanie miejskie pełni cztery zasadnicze role. 

• Po pierwsze, wyznacza ramy prawne i instytucjonalne dla racjonalnego korzystania z przestrzeni. 
•  Po drugie, dostarcza dobra publiczne – od infrastruktury transportowej po przestrzenie wspólne, które służą wszystkim mieszkańcom. 
•  Po trzecie, pozwala ograniczać negatywne efekty zewnętrzne oraz przeciwdziałać monopolizacji przestrzeni przez wąskie grupy interesu. 
• Po czwarte, jest narzędziem koordynacji i mediacji – służy łączeniu interesów różnych aktorów społecznych, gospodarczych i politycznych.

Cykl życia miasta i jego konsekwencje

Miasta przechodzą kolejne etapy rozwoju: od fazy intensywnej urbanizacji, przez suburbanizację, aż po – w niektórych przypadkach – procesy dezurbanizacji, czyli wyludniania się centrów. Zmieniają się wtedy zarówno gęstość zaludnienia, jak i koszty utrzymania infrastruktury. Zrozumienie tych cykli ma kluczowe znaczenie dla planowania – pozwala lepiej przewidywać, jakie wyzwania pojawią się w przyszłości i jak kształtować przestrzeń, aby zachować jej funkcjonalność i atrakcyjność.

Głos mieszkańców a historia planowania

Historia urbanistyki to również historia sporów o to, kto powinien decydować o kształcie miast. Początkowo dominowały podejścia techniczne, w których niewielką wagę przykładano do potrzeb lokalnych społeczności. Dopiero krytyczne głosy – takie jak Jane Jacobs – zwróciły uwagę na konieczność włączania perspektywy mieszkańców i mieszkanek oraz na konsekwencje przesiedleń czy wyburzeń. Ta lekcja pozostaje aktualna do dziś: miasto nie jest jedynie przestrzenią budynków i ulic, lecz także siecią relacji społecznych.

Planowanie a wyzwania klimatyczne

W miastach koncentruje się większość emisji dwutlenku węgla, a zarazem to właśnie one najbardziej odczuwają skutki kryzysu klimatycznego – od zjawiska miejskiej wyspy ciepła po problemy z dostępem do wody czy gwałtowne powodzie. Dlatego planowanie musi dziś obejmować strategie zarówno łagodzenia, jak i adaptacji do zmian klimatu. Odporne, zrównoważone miasta stają się warunkiem bezpieczeństwa i jakości życia w XXI wieku.
Książka Carla Abbotta jako przewodnik

Polskie wydanie książki „Planowanie miast” to licząca około 100 stron publikacja, która w przystępny sposób porządkuje wiedzę o urbanistyce. Abbott omawia w niej zagadnienia takie jak suburbanizacja, rewitalizacja centrów, funkcjonowanie metropolii, miejsce przyrody w miastach czy konsekwencje katastrof naturalnych. Narracja prowadzona jest w porządku historycznym – od początków planowania miejskiego po współczesne wyzwania. Dzięki temu czytelnik może lepiej zrozumieć nie tylko, jakie decyzje podejmowano w przeszłości, ale też jakie stoją przed nami dziś.

Książkę można nabyć na stronie Wydawnictwa UŁ.

Mariusz Sokołowicz - profesor Uniwersytetu Łódzkiego, urbanista-ekonomista i miejski działacz społeczny, urodzony w Łodzi. Bada gospodarki miast i regionów oraz sposoby poprawy skuteczności ich funkcjonowania. Autor i redaktor ponad 80 publikacji z zakresu ekonomii miejskiej, członek licznych stowarzyszeń naukowych, w tym Regional Studies Association, European Regional Science Association oraz Towarzystwa Urbanistów Polskich. Był współautorem Strategii Rozwoju Ulicy Piotrkowskiej na lata 2009–2020 i odpowiadał za jej rewitalizację w latach 2009–2013. Posiada doświadczenie w zarządzaniu i doradztwie na rynku nieruchomości, a wiedzę pogłębia podczas staży zagranicznych w Europie Środkowej i Zachodniej. Pasjonuje się podróżami motocyklowymi, teatrem amatorskim oraz literaturą.

Redakcja: Małgorzata Jasińska i Michał Gruda (Centrum Współpracy z Otoczeniem i Społecznej Odpowiedzialności Uczelni)